воскресенье, 17 апреля 2011 г.

ასეთი შეტევა ქართლ ენაზე 1918 წლიდან არ ყოფილა

ძალიან გთხოვთ დიდი ყურადღებით წაიკითხეთ, ქართული ენის ხათრით
ახლა გაგაცნობთ ინტრვიუს უნივერსიტეტის ძველი ქართული ენის კათედრის ყოფილ გამგესთან პროფესორ გიორგი გოგოლაშვილთან. მანამდე კი მინდა --1990 წლის ოქტომბრის არჩევნების წინა პერიოდი გაგახსენოთ. არსებობდა საარჩენო კანონის სამი ვერსია. სამივე იყო გამოქვეყნებული პრესაში და მიმდინარეობდა საყოველთაო-სახალხო განხილვა. ეს კომუნისტების დროს ხდებოდა. როდესაც ‘უმაღლესი განათლების შესახებ“ კანონის პროექტი ინტერნეტში გამოქვეყნდა, მაშინ ‘“რეზონანსში’“ ვმუშაობდი, მივედი მინისტრ ლომაიასთან და ვთხოვე ბეჭდვითი ვარიანტი. რად გინდათ, იტერნეტში ხომ არისო.-ინტერნეტში თქვენ შეგიძლიათ ცვლილებები შეიტანოთ და ჩვენ საბოლოო ვარინტი გვჭირდება მეთქი. არ შევიტანთო და არ მომცა. მერე ჩვენ გავაკეთეთ ოფიცილური მიმართვა რედაქციის სახელით, რომ ვალდებულნი არიან მოგვცენ, როგორც საჯარო ინფორმაცია, დაგვიანებით მოგვცეს.და .ჩვენ გამოვაქვეყნეთ. ხოლო როდესაც დაიწყო პარლამენტის განათლების კომიტეტში პროექტის განხილვა, როგორც აკადემიის წევრმა ანზორ ხელაშვილმა და პროფესორმა გიორგი გოგოლაშვილმა მითხრეს, იქ მეცნიერებს არ გვისმენდნენ და ჩვენ წამოვედითო. ასე რომ ეს კანონი მიღებულ იქნა მეცნიერთა გარეშე.
ახლა ინტერვიუზე გადავიდეთ.
ასეთი შეტევა ქართულ ენაზე 1918 წლიდან არ ყოფილა
დალი ქვირია--როგორ მდგომარეობაშია ქართული სამეტყველო ენა,,რა დონეზეა მედიის ენა? ამ საკითხში რომ ყველანი ვცოდავთ, ფაქტია. ქართული ენის სახელმწიფო სტატუსის დაცულობის ხარისხიც რომ არ არის სანუგეშო ეს განათლების ახალი კანონპროექტიდანაც ჩანს. ამ საკითხებზე ბატონ გიორგის ვესაუბრე.
ბოლო დროს გამართულ დებატებში გაიჟღერა ქართულ ენასთან დაკავშირებით არსებული საფრთხეების საკითხმა. რას გვეტყვით ამის შესახებ?
გიორგი გოგოლაშვილი:--ზოგადი სურათი ასეთია--გაუქმდა ქართული ენის სახელმწიფო კომისია, რომელიც პრეზიდენტთნ არსებობდა და რომელსაც პრეზიდენტი ხელმძღვანელობდა., მოხდა ენის სახელმწიფო პალატის ლიკვიდაცია. და როგორც ზოგადი, ისე უმაღლესი განათლების კანონებში კითხვის ნიშის ქვეშ დგას, ქართული ენის,როგორც სახელმწიფო ენის სტატუსი საგანმანათლებლო სისტემაში.სკოლებში შეცირდა ქართული ენის სწავლების საათები. სურათი საკმაოდ მძიმეა.
განათლების მინისტრმა მოსვლისთანავე განაცხადა, რომ განათლების სისტემა ივლის ილიას და იაკობ გოგებაშვილის გზით და ამას დაუმატა, რომ პრიორიტეტი ინგლისურ ენას და კომპიუტერიზაციას ექნება, ე.ი. უცხო ენას ექნება პრიორიტეტი მშობლიურ ენასთან შედარებით.
ზოგადი განათლების კანონში წერია, რომ სწალების ენა არის ქართული, მაგამ თუ რომელიმე მოსწავლემ, რომლისთვისაც ქართული არ არის მშობლიური, მოითხოვა სწავლება მისთვის მშობლიურ ენაზე, სკოლა ვალდებულია უზრუნველყოს ეს მოთხოვნა. და ეს უნდა მოხდეს ქართულ სკოლებშიც. ამით არაქართული ენა თავისი უფლებებით უთანაბრდება ქართულ ენას. რომელიც კანონისავე ენით არის სწავლების ენა, კონსტიტუციით კი სახელმწიფო ენა. ასეთივე უფლებები აქვს უცხო, არაქართულ ენებს, უმაღლესი განათლების შესახებ კანინითაც.აქაც სწავლების ენად აღიარებულია ქართლი ენა,მაგამ თუ საგანმანათლბლო პროგრამა ითვალისწინებს სხვა არაქართულ ენაზე სწავლებას, კანონი ამას უზრუნველყოფს. საგანმანათლებლო პროგრამას ხელმძღვანელი ადგენს და მისი და სტუდენტების სურვილის შემთხვევაში, ქართულ ენას უთანაბრდება სხვა ენა. სადღაა აქ ქართულის, როგორც სახელმწიფო სტატუსის მქონე ენის პრიორიტეტი?
ასეთი რამ ადრე არ ყოფილა. მშობლების ნაწილისათვის დღეს მოდურია ბავშვების მიყვნა ინგლისურ საბავშვო ბაღში. შემდეგ თუ ასეთი ბავშვი უმაღლეს სკოლაში ყველა საგნის სწავლებას ინგლისურ ენაზე მოითხოვს, კანონი ამას უზრუნველყოფს. ეს ძალიან დიდ საფრთხეს წარმოადგენს ქართული ენისათვის.
დ.ქ.:--რა ფუნქციები ჰქონდა ენის სახელმწიფო კომისიას და როგორ სრულდებოდა ეს ფუნქციები?
გ.გ.:--ეს კომისია საბჭოთა პერიოდში არსებობდა და სრული პასუხისმგებლობით შემიძლია განვაცხადო,რომ იმ პერიოდში ქართულ ენაზე ზრუნვა უფრო იგრძნობოდ,ა ვიდრე დღეს.
კომუნისტების დროს საქართველოში არსებობდა სალიტერატურო ქართული ენის ნორმათა დამდგენი მუდმივი კომისია. რომელსაც თავმჯდომარეობდა მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარე. კომუნისტების მმართველობის შეწყვეტის შედეგ \ეს კომისია
არ ფუნქციონირებს. ხოლო 1995 წელს პრეზიდენტის ბრძანებით შეიქმნა ქართული ენის სახელმწიფო კომისია, რომლის თავჯდომარეც პრეზიდენტი იყო. ეს საზოგადოების ძალისხმევით მოხდა. შემუშავდა კომისიის დებულება, რომლის მიხედვითაც მას ორი ფუნქცია ჰქნდა.ერთი იყო ენის სახელმწიფო პოლიტიკი ს წარმართვა და მასზე ზრუნვა, მეორე კი ქართული სალიტერატურო ენის ნორმათა დადგენა.
დ.ქ.:--ვინ იყვნენ ამ კომისიის წევრები?
გ.გ.:--წევვრები იყვნენ ენათმეცნიერები, მწერლები, ფინანსთა და იუსტიციის მინისტრები,, სხვადსხვა უმაღლესი სასწავლებლების წარმომადგენლები.კომისიაზე ხდებოდა ენის კანონის წინასწარი განხილვა. ის ენასთან დაკავშირებულ ნებისმიერ სტრატეგიულ გადწყვეტილებას იღებდა.
დ.ქ.:--რამდენად ეფექტური იყო კომისიის მუშაობა?
გ.გ.:--კომისია არ ფუნქციონირებდა ისე, როგორც ეს საჭირო იყო და ის ხშირად, ნაცვლად 2 თვისა, წელიწადში ერთხელ, ენის დღის წინ იკრიბებოდა, მაგრამ რაღაც მცდელობები მაინც იყო.. კომოსიამ შეიმუშავა ქართული ენის პროგრამა, რომელიც ითვალისწინებდა ქართლი ენის განმარტებითი ლექსიკონის ხელახალ გამოცემას, რისთვისაც პრეზიდენტს თანხები უნდა მოეძებნა, მაგრამ ეს არ მოხდა.
დ.ქ.:--თქვენ რას იტყვით ამ კომისიის საერთოდ გაუქმების ნაცვლდ, არ შეიძლებოდა მისი ამოქმედება?
გ.გ.:--დღეს, როდესაც ჩვენი ბაზარი წალეკა ყვითელმა თუ სხვა ფერს პრესამ, როდესაც სამეტყველო ენის კულტურა ძალიან დაბალია, ასეთი კომისიის არსებობა აუცილებელია,მაგრამ ის უნდა იყოს ქმედუნარიანი და არა ისეთი, როგორიც წინათ იყო. .დღეს,როდესაც ქრთულ ლექსიკაში ასე განუკითხავად მკვიდრდება უცხოური სიტყვები, როდესაც ასეთი ძლიერი შემოტევაა მასზე, კომისიის გაუქმება ამ მდგომარეობიდან გამოსავალს ვერ შექმნის. მახსენდება შემთხვევები, როდესაც ერთი ტერმინის გამო ხშირად რამდენიმე სხდომა იმართებოდა.
დ.ქ.:-პრეზიდენტი ასეთი კომისიის სახემძღვანელოდ, ალბათ ვერც მოიცლის.
გ.გ.:--ინგლისში არსებობს, ინგისურად მოლაპარაკეთა კავშირი“, რომლის ხელლმძღვანელიც არის ინგლისის დედოფალი, მოადგილე კი ერთ-ერთი ლორდი. არც დედოფალი და არც ლორდი კავშირის ყოველდღიურ საქმიანობაში არ მონაწილეობენ, მაგრამ მათი სახელი პრესტიჟისათვის არის საჭირო.. ჩვენთან უნდა იყოს ასეთი კომისია პრეზიდენტთან, ხოლო ყოველდღიური საქმიანობისათვის სხვა ხალხი გამოჩნდება.
დ.ქ. :--ენის სახელწიფო პალატის გაუქმებაზე რას იტყვით?
გ.გ.:--საზოგადოებაში საუბრობენ, რომ მინისტრს არ სურდა ღვინჯილიასთან მუშაობა, ღვინჯილია არ წავიდა და მინისტრმა გააუქმა პალატა.ღვინჯილიას ადვოკატად ვერ გამოვდგები, მაგრამ ენის პალატის არსებობა აუცილებელია.
დ.ქ.:--რა ფუნქცია ქონდა პალატას?
გ.გ.:--პრეზიდენტთან არსებული ენის კომისიის მიერ შემუშავებული ენობრივი პოლიტიკა პალატას უნდა გაეტარებინა.მას ყველა რეგიონში ჰყავდა წარმომადგენლები..სალიტერატურო ენის ფუნქცონირება,, მისი ნორმების დაცვა, რეკლამების საკითხი, არაქართული მოსახლეობისათვის ქართული ენის სწავლება.. შეიძლება ვერ შევაფასოთ პალატის მუშაობა, მაგრამ უნდა გითხრათ, რომ პალატამ შეიმუშავა ენის კანონი, რომელიც პრეზიდენტის კომისიამ განიხილა, შემდეგ ის პარლამენტში შევიდა, მაგრამ კანონი ზოგიერთი მიუღებელი პუნქტის გამო შეჩერდა.
დ.ქ.---ენის სხელმწიფო პალტის ნაცლად უნდა შეიქმნას სახელმწიფო ენის .ვის დაქვემდებარებაში იქნება ის?
გ.გ.:--მე ვთვლი, რომ ის უნდა იყოს პრეზიდენტის ან პარლამენტის დაქვემდებარებაში. მაგრამ ის სამინისტროს დაქვემდებარებაში იქნება, რაც გამოიწვევს პალატის ფუნქციის დაკნინებას. ვინაიდან ასეთ შემთხვევაში პალატას მხოლოდ სამინისტროს შიგნით შეეძლება სიტუაციის გაკონტროლება. მის გარეთ კი არა. მეორე მხარე ამ საკითხისა ის არის, რომ ძველად იყო ენის სახელმწიფო პალატა და მას მარტო სახელმწიფო ენის პრობლემები კი არ ეხებოდა, არამედ საერთოდ ენობრივი და მათ შორის არაქართული ენების პრობლემებიც. ახალ ვარიანტში კომისიას სახელმწიფო ენის პალატა ეწოდა. ანუ მას მხოლოდ სახელმწიფო ქართული ენა ეხება. თუ ეს იმისათვის გაკეთდა, რომ არაქართველებს ქართული ასწავლონ, ამისათვის კომისიის შექმნა არ იყო აუცილებელი, რადგანაც სწავლება ყოველთვის იყო და დღესაც უნდა იყოს სამინისტროს ფუნქცია.
დ.დ.:--დასკვნა როგორი იქნება, როგორია ენისადმი დამოკიდებულება ახალ ხელმძღვანელობაში?
დ.დ.:--მე ვიმეორებ--ენის სახელმწიფო კომისია გაუქმდა, ენის სახ. პალატის ლიკვიდაცია მოხდა, განათლების კანონებში ქართული ენის გვერდით სხვა ენებს ისეთივე ფუნქციები ენიჭება, როგორიც ქართულს.ისმება კითხვა? საით მიდის საქართველოში ქართული ენის სახელმწიფო სტატუსის საქმე?. თუ ენობრივი პოლიტიკა ქვეყანაში მოწესრიგდება, ენაც გადარჩება და ქვეყანაც. ხომ გახსოვთ,მე19-ე საუკუნეში ეროვნული მოძრაობა სწორედ ენისათვის ბრძოლით დაიწყო.ილიასეულ ტრეადაში“მამული, ენა, სარწმუნოება“, ენა მეორე ადგილზეა ილია ხომ ამბობდა, ჩვენი ენის მიწასთან გასწორება მშობელ მამასაც არ უნდა დავანებოთო,იაკობ გოგებაშვილს კი ეროვნულობის სამ ბურჯად „მამული ენა და სკოლა“ მიაჩნდა. სამინისტროს ხელმძღვანელობა გვარწმუნებს ილიას და იაკობის გზით მივდივართო, როცა სკოლაში ქართული ენის სწავლებას ძირი ეთხრება, ამას ილიას და იაკობის გზას ვერ დავარქნმევთ.
ამ საკითხში კომუნისტები უფრო მეტს ფიქრობდნენ.და ხელსაც გვიწყობდნენ.1988 წელს ენათმეცნიერების ინსტიტუტის დირექტორის ბესარიონ ჯორბენაძის ინიციატივით შემუშავდა ქართული ენის სახემწიფო პროგრამა მთავრობის დონეზე
საკითხის ისტორია ასეთია: ჯორბენაძემ წერილით მიმართა ცკ-ს მდივანს ((ჯ პატიაშვილს), რომელშიც ის ეროვნული პრობლემების შემუშავების აუციებლობას ამტკიცებდა. ჩვენ შევიმუშავეთ ქართული ენის სახ. პროგრამა ამას საქართველოს ისტორიის პროგრამის შემუშავებაც მოჰყვა.როგრამები ცენტრლურ გაზეთებში გამოქვეყნდა და დაიწყო საყოველთაო. განხილვა. რომელიც 9 თვე გრძელდებოდა (ახლა?დ.ქ.).თითქმის ყოველდღე ქვეყნდებოდა მოსაზრებები ამ პროგრამების შესახებ.დიახ ეს იყო 1988 წელს. დღეს კი განათლების სამინისტროს, რომლის წარმომადგენლებიც ყოველდღე გამჭვირვალობაზე საუბრობენ,, კანონები პრესაში არც გამოუქვეყებია.
დ.ქ.:--თქენი პროგრამის ძირითდი პრინციპები რაში გამოიხატებოდა?
გ.გ.:-პროგრამა სამი ძირითადი ასპექტი ჰქონდა-უნდა გამოცემულიყო ქართული ენის მრავალტომეული. ყველა კუთხით უნდა მომხდარიყო ქართული ენის შესწავლა--იგულისხმება მისი ისტორია, გრამატიკა და სხვა. ეს ენათმეცნიერების ინსტიტუტს დაევალა. უნდა შემუშავებულიყო მეთოდიკა და და გამოცემულიყო სახელმძღვანელოები, რომლებითაც მოხდებოდა ქართული ენის შესწავლა არაქართველთა მიერ. ამ პროგრამის შემსრულებლები და მაკონტროლებლები იყვნენ მეცნიერებათა აკადემია, განათლების სამინისტრო ,უნივერსიტეტი, საკითხების მიხედვით სხვადასხვა სამინსტროები .მისი ამოქმედების შედეგ დაიწყო იტენსიური მუშაობა მის შესასრულებლად. პროგრამაში დოკუმეტების გაქართულებაც შედიოდა და ენათმეცნიერების ისტიტუტის (იმჟამად იქ ვმუშაობდი) ტერმინოლოგიისა და მეტყველების განყოფილება ,ვეღარ აუდიოდა დოკუმენტაციის გაქართულების სამუშაოს.
დ.ქ.:--თქვენ რაღაც უჩვეულო სიტუაციას გვიხატავთ.
გ.გ.:-- დღეს ეს უჩვეულოდ გვეჩვენება, მაშინ კი საწარმოო-დაწესებულებებიდან მოდიოდნენ და გვთხოვდნენ ქართული ენის პედაგოგების გაგზავნას, ვინაიდან ყველგან იქმნებოდა ქართული ენის შემსწავლელი ჯგუფები.. ასეთი აღმავლობა იყო მაშინ ქართული ენის დაცვის, სწავლებისა თუ შესწავლის თვალსაზრისით. სამწუხაროდ, ფორამციის შეცვლის შედეგპროგრამა შეწყდა.მას შემდეგ გვქონდა მისი აღდგენის ცდები, მაგრამ 1994- 95 წლებში ფინანსური პრობლემების გამო აღდგენა ვერ მოხერხდა.
საერთოდ სახელწიფო ენის კეთილდღეობისათვის სახელმწიფომ თანხა არ უნდა დაინანოს..არ არის სწორი საუბარი იმაზე,რომ ეს პროგრამა კომუნისტების დროინდელია.--ეს არაპროფესინალური მიდგოამაა .ქართულ ენაზე ზრუნვა არ შეიძლება იყოს რომელიმე მთავრობის პრეროგატივა. ეს ზრუნვა ნებისმიერი მთავრობის ერთ-ერთ ძირითად საქმეს უნდა წარმოადგენდეს.
დ.დ.:--როგორია დასკვნა ქართული ენის დღევანდელი მდგომარეობის შესახებ?
გ.გ.:--სრული პასუხისმგებლობით ვაცხადებ, რომ მე- 20-ე საუკუნეში, 1918 წლიდან მოყოლებული ასეთი შეტევა ქართულ ენაზე, როგორიც დღეს არის, არ ყოფილა. 1978 წელი ცალკე უნდა გამოიყოს . როდესაც საკავშირო მთავრობის დირექტივით უნდოდათ ქართული ენისათვის სახელმწიფო სტატუსის წართმევა, მაგრამ ეს ბრძოლა ჩვენ ყველამ ერთად მოვიგეთ.
დ.დ.:-განათლების პროექტის ერთ-ერთმა ავტორმა სატელევიზიო გამოსვლისას განაცხადა--:ჩვენ საბჭოთას ვებრძვით, ჩვენი ოპონენტები კი საბჭოთას და ეროვნულს აიგივებენ და ჩვენ ეროვნულთან ბრძოლაში გვდებენ ბრალს. ეს ვერდიქტი ოპონენტ პოლიტიკოსებს გამოუტანეს .იგივეს თქვეზეც ხომ არ იტყვიან?
გ.გ.:--კომუნისტები მეტს აკეთებდნენ და მეტს ზრუნავდნენ -ამის თქმა ხომ საართლინობის პრინციპის ერთგულების აღმნიშვნელია. სამართლიანობა კი დემოკრატიისათვის, როგორც, ცნობილია,მიუღებელ პრინციპს არ წარმოადგენს. დღევადელ დღეს სულ უნდა გვეშინოდეს იმ ფაქტების მოგონება, რომლებიც ჩვენი სამშობლოს კეთილდღეობას ემსახურებოდა.
დ.დ.:--როგორი ქართულით საუბრობს დღევანდელი ქართველი?
გ.გ.:--ერთ ერთ პარლამენტის სხდომაზე პროფესორმა თენგიზ ბუაჩიძემ დეპუტატებს მიმართა-„ხალხნო, არ გრცხვენიათ, როგორი ქართულით ელაპარაკებით მოსახლეობასო“: პასუხად მიიღო“რა დროს ქრთული ენააო“
მეორე მაგალითი--სატელევიზიო არხზე მაყურებელმა დარეკა და ჟურნალისტებს შენიშვნა მისცა „რა ენით მიმართავთ მაყურებელსო?“პასუხი ასეთი იყო-“ჩვენი ენა უფრო კარგად ესმის მაყურებელს, ვიდრე ის დახვეწილი ქართულიო“
დ.ქ.:-ხომ არ ფიქრობთ,რომ უცხო ენის შესწავლისადმი გულგრილობას დაგწამებენ?
გ.გ.:--ვინც საქართველოს ისტორია იცის, ისიც კარგად უწყის, რა ბრწყინვალედ იცოდნენ ჩვენმა წინაპრებმა უცხო ენები და რა ბრწყინვალე თარგმანები დაგვიტოვეს. უცხო ენების ცოდნა დღესაც აუცილებელია და დიდი სიმდიდრეც არის ადამიანისათვის.დღევანდელ მსოფლიოში ჩვენ სხვანაირად ვერც ვიპოვნით ჩვენს ადგილს.

Комментариев нет:

Отправить комментарий